บทนำ

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนต (Sodium hyaluronate) เป็นสารประเภทโพลีเมอร์ (Polymer, สารโมเลกุลใหญ่ที่นำมาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่างทั้งทางอุตสาหกรรมและทางการแพทย์เช่น พลาสติก และไนลอนต่างๆ) ของน้ำตาลโมเลกุลคู่ที่มาเชื่อมต่อกันเป็นโครงสร้างที่ยาวและซ้ำๆ ทางคลินิกนำมาใช้บำบัดอาการข้อเข่าเสื่อมและใช้กับการผ่าตัดตา โดยเป็นสารช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับตานั่นเอง นอกจากนี้ยังใช้ในการทำศัลยกรรมพลาสติก (Plastic surgery) ในสหรัฐอเมริกายาชื่อการค้าของยานี้คือ Euflexxa

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตมีกลไกการออกฤทธิ์โดยช่วยเพิ่มความหล่อลื่นบริเวณเนื่อเยื่อที่มีการสัมผัสกับยานี้

ก่อนการใช้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนต แพทย์จะต้องตรวจสอบร่างกายของผู้ป่วยอย่างละเอียด โดยใช้ข้อมูลสำคัญบางประการมาประกอบในการสั่งจ่ายยานี้เช่น

• ผู้ป่วยแพ้ยานี้หรือแพ้ส่วนประกอบในสูตรตำรับของโซเดียมไฮยาลูโรเนตหรือไม่
• อวัยวะหรือบริเวณเนื้อเยื่อที่ต้องการใช้ยานี้มีการติดเชื้ออยู่ก่อนหรือไม่
• หากเป็นสตรีอยู่ในช่วงตั้งครรภ์หรือมีภาวะให้นมบุตรหรือไม่
• มีการใช้ยาชนิดอื่นใดอยู่ก่อนหน้านี้หรือไม่

ทั้งนี้ปกติเราจะพบเห็นการใช้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตแต่ในสถานพยาบาล โดยมีระยะเวลาและความถี่ของการใช้ยาที่ต้องสัมพันธ์กับอาการของผู้ป่วย และห้ามใช้ยานี้ฉีดร่วมกับยากลุ่มที่มีโครงสร้างเคมีของเกลือแอมโมเนียม (Ammonium) อยู่ด้วยเพราะจะทำให้เกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง) ของยากลุ่มที่มีโครงสร้างฯดังกล่าวเพิ่มขึ้นเช่น ยา Benzalkonium chloride และ Cetylpyridinium

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตในรูปแบบของยาฉีด สามารถก่อให้เกิดอาการข้างเคียงในบริเวณที่มีการฉีดยาเช่น เกิดอาการบวมแดงและรู้สึกปวดในบริเวณที่ได้รับยา การใช้ยานี้ต่อเนื่องอย่างเหมาะสม จะทำให้อาการป่วยเช่นข้อเสื่อมมีอาการดีขึ้น ญาติของผู้ป่วยก็มีส่วนช่วยในการฟื้นฟูสภาพร่างกายของผู้ป่วยโดยคอยให้กำลังใจ พาผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลรับยา และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามนัดหมายทุกครั้ง

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เช่น

• บำบัดอาการข้อเข่าเสื่อม
• เป็นสารหล่อลื่นในระหว่างการผ่าตัดตา

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตคือ ตัวยาจะช่วยหล่อลื่นจุดเชื่อมต่อของข้อต่อหรือเนื้อเยื่อในบริเวณที่ได้รับยานี้ ทำให้ลดการเสียดสีและช่วยบรรเทาอาการเจ็บ/ปวดได้ในระดับหนึ่ง จากกลไกดังกล่าวส่งผลให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเช่น

• ยาฉีด ขนาด 25 มิลลิกรัม/2.5 มิลลิลิตร
• ยาฉีด ขนาดความเข้มข้น 1%
• ยาฉีด ขนาด 10 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
• ยาหยอดตา ขนาดความเข้มข้น 0.1%

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ในบทความนี้ขอยกตัวอย่างขนาดการบริหารยา/ใช้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตเฉพาะกรณีสำหรับรักษาอาการข้อเสื่อม (Osteoarthritis) เช่น

• ผู้ใหญ่: ฉีดยาตามคำสั่งแพทย์ (เช่น 2 - 2.5 มิลลิลิตร) ในระหว่างข้อที่มีอาการเสื่อมสัปดาห์ละครั้งเป็นเวลา 5 สัปดาห์
• เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลีนิกสำหรับการใช้ยานี้กับผู้ป่วยเด็ก

*****หมายเหตุ:

• ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาโซเดียมไฮยาลูโรเนต ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำยบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาโซเดียมไฮยาลูโรเนต อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากพลาดการฉีดยาควรทำอย่างไร?

หากพลาดการฉีดยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตควรรีบติดต่อนัดหมายกับแพทย์ผู้รักษา/โรงพยาบาลเพื่อจัดเวลาการฉีดยาให้กับผู้ป่วยกันใหม่

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้เช่น มีไข้ ไอ กลืนลำบาก วิงเวียน ขอบตา-ใบหน้า-ริมฝีปากอาจมีอาการบวม บวมแดงในบริเวณที่ฉีดยา นอกจากนี้ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการท้องเสีย ปวดศีรษะ ผื่นคัน เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน และปวดท้อง และอาจมีอาการอึดอัด/แน่นหน้าอกเกิดขึ้นได้ (ซึ่งถ้าเกิดอาการนี้ต้องรีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน)

มีข้อควรระวังการใช้โซเดียมไฮยาลูโรเนตอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตเช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนต
• ห้ามฉีดยานี้เข้าข้อ/ข้อเข่าที่มีอาการติดเชื้อ
• ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
• การใช้ยากับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก ต้องเป็นไปตามคำสั่งจากแพทย์เท่านั้น
• หยุดการใช้ยานี้ทันทีหากผู้ป่วยมีอาการแพ้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนต
• การใช้ยานี้ไปสักระยะหนึ่งแล้วอาการไม่ดีขึ้นตามที่ควรจะเป็น ควรต้องกลับมาปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา
• มาพบแพทย์และรับการให้ยาตามกำหนดนัดหมาย
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น หลีกเลี่ยงการใช้ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตร่วมกับยาที่มีโครงสร้างของเกลือแอมโมเนียมเป็นส่วนประกอบ เพราะสามารถทำให้ผู้ป่วยได้รับผลข้างเคียงจากยากลุ่มดังกล่าวเช่น Benzalkonium chloride และ Cetylpyridinium เพิ่มมากขึ้น

ควรเก็บรักษาโซเดียมไฮยาลูโรเนตอย่างไร?

ควรเก็บยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตในช่วงอุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียส (Celsius) เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

โซเดียมไฮยาลูโรเนตมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโซเดียมไฮยาลูโรเนตที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Sodium_hyaluronate [2016,Jan2]
2. http://www.drugs.com/cdi/hyaluronate-sodium.html [2016,Jan2]
3. http://www.mims.com/THAILAND/Home/GatewaySubscription/?generic=Sodium [2016,Jan2]
4. http://www.rxlist.com/hyalgan-drug/patient-images-side-effects.htm#whatis [2016,Jan2]
5. http://www.mims.com/Thailand/drug/search?q=sodium%20hyaluronate&page=0+hyaluronate [2016,Jan2]
6. http://www.kewpie.co.jp/english/fc/imgs/04/hyaluron.pdf [2016,Jan2]
7. https://www.zoetisus.com/contact/pages/product_information/msds_pi/pi/hylartin_v.pdf [2016,Jan2]